2611 Numaralı Eğin (Kemaliye) Kazası Nüfus Defterine Göre Eğin'in (Kemaliye) Demografik ve Sosyo-İktisadi Yapısı (1841)

Tarih boyunca nüfus bahsi, devletler için oldukça önemli bir husus olmuş, bu minvalde devletlerin sahip oldukları nüfus hakkında her dönemde bilgi sahibi olarak iç politikalarını geliştirmek istemişlerdir. Nitekim nüfusun nitelik ve niceliği, devletlerin gücü açısından büyük önem arz etmektedir. XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde Nüfus defterleri, defaatle yapılan sayımları içerisinde bulundurmaktadır. Bu manada nüfus defterleri Osmanlı Devleti'nin var olan en mühim hafıza kayıtlarıdır. Nüfus defterleri, şehir ve bölge tarihçiliği çalışmaları açısından önemli kaynaklar olmakla beraber gün geçtikçe daha da önem arz etmektedir.

Bu kitap çalışması Dr. Öğretim Üyesi Muhammed Köse danışmanlığında, Osman Gürcan'ın 2019 yılında savunmuş olduğu “2611 Numaralı Eğin (Kemaliye) Kazası Nüfus Defteri: Müslim Nüfusun Transkripsiyon ve Değerlendirmesi (H.1256/M.1841)” başlıklı yüksek lisans tez savunmasından üretilmiştir. Zira söz konusu tez çalışmasında, 2611 numaralı Eğin (Kemaliye) Kazası nüfus defterinde mevcut Müslim nüfusa ait kısmın transkripsiyonu yapılmış olup elde edilen bilgiler, defterin daha kolay anlaşılması ve okuyucular tarafından istifade edilebilmesi için, tablolar halinde hazırlanarak değerlendirilmişti. 199 varaktan müteşekkil Eğin (Kemaliye) nüfus defterinin 121 varakı Müslim, geri kalan 78 varakı ise Eğin'de (Kemaliye) ikamet eden Gayrimüslim erkek nüfusa tahsis edilmiştir. Buna göre 1841 yılında yapılan Eğin (Kemaliye) nüfus sayımında, Eğin (Kemaliye) Kazasındaki Müslim ve Gayrimüslim erkek nüfusun; adları, aile isimleri, lakapları, sosyal statüleri, meslekleri, fiziki özellikleri, rahatsızlıkları, yaşları, icra ettikleri idari ve dini görevler, göç durumları ve askerlik durumları ele alınmıştır.

Yukarıda bahsi geçen ve Eğin (Kemaliye) Kazasını konu alan 2611 numaralı nüfus defterindeki veriler, kitap çalışması dâhilinde, giriş kısmından sonra 5 ana bölümde ele alındı. 1. bölümde, Osmanlı'da tahrir ve nüfus defterleri ile Eğin'in tarihi coğrafyasına yer verildi. 2. bölümde, 1841 yılında Eğin (Kemaliye) Kazası sınırlarında ikamet eden Müslim nüfusa ait veriler defterden tespit edilerek başlıklar halinde tablolarla birlikte okuyucuya sunuldu. 3. bölümde, Eğin (Kemaliye) Kazasında yaşayan Müslim erkek nüfus kayıtlarının transkripti yapıldı. IV. bölümde, 2611 numaralı Eğin (Kemaliye) Kazasına ait nüfus defterinde mevcut Gayrimüslim erkek nüfusa ait kayıtların tahlil ve analizi yapılarak elde edilen veriler tablolar eşliğinde değerlendirildi. V. ve son bölümde ise, mezkûr defterde kayıtlı Eğin'de yaşayan Gayrimüslim erkek nüfusa ait kayıtların günümüz Türkçesine çevirisi yapıldı.