Alevilik

Alevilik, Türkiye'de en çok ilgi çeken ve tartisilan konulardan biridir. Alevi olmayanlar; "Alevilik Hz. Ali'yi sevmekse ben de aleviyim, hatta en büyük alevi benim!" gibi ifadelerle yüzeysel yaklasimlar sergilemektedirler. Aleviler ise göç ve kentlesmeyle birlikte gelenekten koparak köklü bir degisim yasamaktadirlar. Bu minvalde Alevilik konusunda tanim çesitliligi, kavram kargasasi ve kafa karisikligi yasanmaktadir.Alevilik, teoride ve pratikte, inançta ve uygulamada sahip oldugu farkli özellikleriyle en çok ilgi çeken konulardan biridir. Farkli platformlarda, çesitli yönleriyle ele alinan Alevilikle ilgili tartismalarda, Alevilik nedir? Aleviler kimdir? sorularina birbirinden çok farkli cevaplar verilmekte; bagdastirilmasi mümkün olmayan tanimlar, yorumlar ve degerlendirmeler yapilmaktadir. Bundan dolayi, Aleviligin dogru anlasilmasini güçlestiren tanim çesitliligi,kavram kargasasi ve kafa karisikligi yasanmaktadir. Bu da, Alevilige ilgi duyanlar kadar, Alevilerin de kendilerini ve inançlarini algilamalarini; ortak paydalarda bulusmalarini güçlestirmektedir. Aleviligi anlamayi amaçlayan bu arastirma; alevi deyislerinden ve gülbanglarindan hareketle soruna yaklasmakta ve Aleviligin farkli anlam ve boyutlarina isik tutmaktadir. Arastirmada, Alevilik konusunda yasanan karmasa, Aleviligin sahip oldugu özelliklerin yaninda konuyla ilgilenen arastirmacilarin formasyonlarindan ve ideolojik yaklasimlarindan da kaynaklandigi tespit edilmistir. Bu yaklasimla, Aleviligin kaynagi ve aktarma araci niteliginde olan gülbanglarin ve deyislerin, mevcut literatür ve saha çalismasina dayali gözlem ve görüsmeler sonucunda elde edilen veriler esas alinarak tahlil edilmesiyle Alevilik, bütün yönleriyle bir bütünlük içinde anlamaya çalisildi. Yapilan ahlillerde, gülbanglarda ve deyislerde/ nefeslerde, Alevilik inancinin ana ögelerinin kronolojik ve hiyerarsik bir sira içinde yer aldigi saptandi. Inancinin kaynagi olan Hak/Allah, uhammed-Ali ile baslayan hiyerarsi, Ehl-i Beyt, On iki Imam, On Dört Masum-i Pak, On Yedi Kemerbest, Erenler (Evliyalar), Haci Bektas-i Veli ve Hizir isimlerinin rahmetle anilmasiyla devam eder. Siralama, sistemde “ötekiyi” temsil eden Yezid'in, bazen de Muaviye ve Mervan'nin lanetle anilmasinin ardindan, Aleviligin insan ve toplum anlayisi ve Hu, Hu ile sona ermektedir. Bu arastirmada, Aleviligin bir inanç sistemi oldugu yönündeki görüsler dogrulandi. Sözlü kültüre dayanan, özünü, Ehl-i Beyt'e duyulan sevgi ve bagliligin olusturdugu bu inancin hem teolojik hem de dünyevi (sosyolojik) boyutu oldugu saptandi. Müminlerine göre, özgün/biricik olan Aleviligin kaynagi nur, aktarma biçimi sir, kabul edenler de seçilmis topluluktur. Yapilan tahlillerde ise, Alevilik inancinin; Ehl-i Beyt'in ve bu soydan gelenlerin ve onlarin yasadigi olaylarin, Anadolu'da cografi kosullarin, merkezi yönetimle gelistirilen iliski biçiminin, baska bir ifadeyle iliskisizligin neden oldugu baskilarin, dönemin siyasi ve sosyal kosullarin, Islam öncesi inançlarin olusturdugu bir yaklasimla algilanmasi sonucunda ortaya çiktigi tespit edildi. Aleviligin, bir taraftan yasatilmaya çalisilan geleneksel yapisi, diger taraftan sehirlerde yönünü bulmaya çalisan modern anlayisi ve dinamik nüfusuyla gelecekte de en çok tartisilan konulardan biri olacagi öngörülmektedir.Alevilik / Alevi Deyislerinin ve Gülbanglarinin Sosyolojik Analizi" kitabi geleneksel Aleviligin iki ana tasiyici unsuru olan gülbanglardan ve deyislerden hareketle Aleviligi anlama çabasinin sonucu olarak ortaya çikmistir. Bu kitap, sik sik gündeme gelen Aleviligi bütün yönleriyle ve bir bütün olarak anlamanizi saglayacaktir.