Azerbaycan'da Rus Kilisesi ve Rusçuluk Faaliyetleri (1828-1905)

Telman Nusretoğlu, 1828 yılında ikinci Rus-İran Savaşı akabinde imzalanan Türkmençay Antlaşması'ndan, 1905 Bakü Ortodoks Piskoposluğu'nun kurulduğu tarihe kadar olan dönemde, Rus Çarlığı'nın ve Rus Ortodoks Kilisesi'nin çeşitli yönetim birimleri, misyoner okulları ve cemiyetler vasıtasıyla Azerbaycan'ı Ortodokslaştırma ve Ruslaştırma faaliyetlerini ele aldığı bu çalışmasıyla, Kuzey Azerbaycan'ı işgal eden Rusya'nın, bölgenin tarihî, dinî ve demografik yapısını dönüştürmek üzere giriştiği müstemlekeci asimilasyon politikalarını Moskova, St. Petersburg, Tiflis ve Bakü'de yayınlanan birincil kaynaklara ve arşiv belgelerine dayanarak ortaya koymuştur.

Çalışma, XIX. asır boyunca tarihî Türk toprakları üzerinde siyasî hakimiyetini pekiştirmek maksadıyla bölgenin dinî ve millî birikimini yok sayarak çarpıtan Rus emperyalizminin sistemli nüfuz kurma gayretlerini net bir şekilde görmemizi sağlamak dışında, bu girişimin farklı cephelerini açıklayacak araştırmalara da ışık tutacak nitelikte ve özgünlüktedir.