Hatıralar - Cemal Paşa_{İttihat ve Terakki, 1. Dünya Savaşı Anıları}

Ittihak ve Terakki'nin üç sefinden birisinin daha anilari. Mesrutiyetin yildönümünde Talat ve Enver pasanin anilari ile birlikte, bir dönemi en yetkili agizlardan ögrenme olanagi. 23 Ocak 1913... Ittihat ve Terakki'nin iktidarini pekistiren Babiâli Baskini'nin ertesinde, yeni sadrazam, Cemal Pasa'yi baskentin asayisini saglamasi için Istanbul Muhafizi olarak görevlendirir.
Cemal Pasa, 1919'da yazdigi anilarini, “memleketin umumi siyasetinde“ dogrudan dogruya etkili olmaya basladigi bu andan itibaren baslatmistir.
Hatiralar imparatorlugu yöneten üç büyük pasanin arasindaki hassas dengelere dair ipuçlari sunarken, Cemal Pasa'nin bas aktörü oldugu pek çok tarihi olayi ilk agizdan anlatiyor:
Fransizlar ve Almanlarla ittifak çabalari, nüfus mübadelesi düsüncesinin dogusu, I. Dünya Savasi'na giris, Gazze savunmasi, Arap isyani, Suriye ve Filistin'in isgali...
Cemal Pasa (1872-1922) 1895'te Harp Akademileri'ni bitirerek orduya katildi. 1899'da Selanik'te, gelecegin Talât Pasa'si ile birlikte Ittihat ve Terakki'nin temellerini atti. Mesrutiyet'in ilaninda Istanbul'a giden Ittihat ve Terakki heyetine katildi. 1909'da Adana valisi oldu. Balkan Savasi'nda cephede görev yapti. 1913'te kurulan Ittihat ve Terakki hükümetinde, önce Istanbul Muhafizi, ardindan da nafia (bayindirlik) ve bahriye naziri oldu. Osmanli-Fransiz ittifaki için yaptigi girisimler sonuçsuz kaldi. I. Dünya Savasi'nda Suriye ve Filistin'in güvenligini saglamak için yörede görevlendirildi. Onun komutasi altinda Misir'in isgali için düzenlenen Kanal Harekatlari sonuçsuz kaldi. Yörenin Ingiliz ve Fransiz isgaline ugramasi üzerine görevden alindi. Mondros Mütarekesi'nin ardindan hükümet ve parti arkadaslariyla birlikte ülkeden ayrildi. Almanya üzerinden, Ingilizlerle mücadelede destek vermek üzere Afganistan'a geçti. Yöredeki dengelerin degismesi üzerine Tiflis'e gitti. Burada Anadolu'ya geçmek için çalisirken, 21 Temmuz 1922'de iki Ermeni komitacinin düzenledigi suikastte hayatini kaybetti; Erzurum'da Karskapisi Sehitligi'ne defnedildi.
(Arka Kapak)