Iğdır 1919_{Kaça-Kaç / Kırxın (Vayi Vurum)}

100'ncü yıldönümünde ığdır

14 Kasım 2020 tarihinde Iğdır, Büyük Millet Meclisi sınırlarını içine katılmanın Yüzüncü Yılını kutlayacaktır. 1828-1917 yıllarıarasında Çarlık Rusya'sı yönetiminde olan Iğdır'da, Rus askerlerinin çekilmesiyle otorite boşluğu doğmuş, 1917-1920 yıllarıarasında iç savaş yaşanmıştır. Iğdır'ın dört kadim halkı Azeriler, Müslüman Kürtler, Ezidi Kürtler ve Ermeniler, karşı karşıyagelmişlerdir. Bu yıllarda Iğdır, büyük güçlerin seyirci kaldığı bir iç savaşın yaşandığı tek bölgedir. Bölgeye ne Osmanlı, ne Rus, ne İran ne de İngiliz askeri güçleri müdahale etmiştir.

Osmanlı Ermenilerinin de Rus askerleriyle birlikte geri çekilerek Iğdır'a yerleşmesiyle güç kazanan Ermeni komitacılar, ovadakisavunmasız Kürt ve Azeri köylerine saldırmış, katliamlara neden olmuşlardır. Saldırılara karşı koyamayan Azeri ahali İranAzerbaycan'ına, Kürt aşiretleri de Osmanlı toprağına sığınmışlardır. Bu zor günlere halk dilinde Kaça-Kaç (Kırxın)denmektedir.

Kâbus dolu üç yıl boyunca ova boşalırken dağlık bölgede yaşayan Kürt ve Azeri milis kuvvetleri, bölgeden ayrılmamış, Ermenigüçlerine karşı kahramanca direnmişlerdir. Nihayet 1920 yılının Kasım ayı başlarında Bayezid Vilayetinde konuşlu KürtHamidiye Alayları, Karabekir Paşa'ya bağlı birlikler ve Iğdır'daki Kürt ve Azeri yerli milis güçleri koordinasyon içinde Iğdır'ıçepeçevre sarmışlardır. Ezidi ve Ermeniler, bir hafta öncesinden Iğdır'ı boşaltılmış ve Iğdır çatışma olmadan ele geçirilmiştir. Maalesef sonraki yıllar özellikle 1950'li yıllardan itibaren Iğdır'ın yaşadığı trajik olayları farklı yansıtan, asıl mücadeleninkahramanlarını göz ardı eden kasıtlı ve devlet destekli kitaplar kaleme alınmış, halkın hafızasında farklı bir algı yaratılmıştır.

Bu kitap, Iğdır'ın 1917-1920 yılları arasında yaşadıklarını belgelere dayandırarak, Iğdır tarihinde yeni bir sayfa açmaktatır. Iğdır, şovenist yaklaşımlardan uzaklaşarak, temiz bir yolda yürümelidir.