Kitabu'ş-Şifa - 2. Analitikler

Nihayet Şifâ Külliyatının II. Analitikler yani Burhan kitabı çıktı! Parelel baskıyla 560 sayfaya ulaşan İbn Sinâ'nın bu dev eseri, Aristoteles'in Analytica Posteriora'sının düşünce tarihindeki en büyük açımlaması olmanın ötesine geçerek bilgi kuramı, modern epistomoloji ve hatta bilim felsefesi tartışmalarına kaynaklık edecek nitelikte tümel olarak felsefenin özüne odaklanmaktır. Özellikle klasik felsefe okumalarının zorunlu başlangıç noktasını oluşturan eserin felsefe severleri fazlasıyla sevindireceğinde kuşku yok!

İkinci Analitikler, diğer adıyla Kitabu’l-Burhan, Aristoteles’in Mantık (Organon) külliyatının dördüncü kitabı ve felsefe tarihinin de ilk bilgi kuramı kitabı olan Analytica Posteriora’ya denk düşmektedir. ‘Burhan’ ise kesin kanıt anlamına gelen ‘apodeiksis’ kelimesinin Arapça’ya tercümesidir. İbn Sina kitapta kesin kanıtın nasıl elde edileceğini, o­nun ilkelerini ve çeşitlerini, kesin kanıtlara götüren yöntemin ne olduğunu ve doğru çıkarımlara vardıran doğru öncüllerin tümelliğini, zorunluluğunu, nasıl kurulması gerektiğini anlatmaktadır. Ayrıca kitapta, tümevarım ve tecrübe yöntemleri, bu yöntemlerin kesinliği verip vermediği, bilimler, bilimler arası ilişkiler, burhanın bu bilimlere taşınması, Matematik bilimler ve bu bilimlerin kesinliği gibi konular incelenmektedir.

Yine filozof kitapta sadece kesin kanıtlara ulaştıran doğru çıkarımları anlatmakla kalmayıp aynı zamanda tüm bilimlerde uygulanabilecek ve kesinliğinde şüphe olmayan yöntemi ortaya koymaktadır. Bununla birlikte İbn Sina yer yer Aristoteles’in metinlerine atıflarda bulunmaktadır. Bu metinlerdeki yanlış anlaşıldığını veya anlaşılmadığını düşündüğü pasajları açıklayarak Aristoteles şarihlerinin eksik bulduğu yönlerini de serimlemektedir. Bu yönüyle ele alındığında kitabın, Aristoteles’in İkinci Analitikler kitabının, düşünce tarihindeki en büyük açımlaması olduğu da ortaya çıkmaktadır.