Osmanlı Devleti ve İngiltere Ekseninde 1. Dünya Savaşı Yıllarında Mısır

1914'te 1. Dünya Savaşı başladığında Mısır zayıf bir biçimde de olsa Osmanlı Sultanı'na bağlılığını devam ettiriyordu. Osmanlı Devleti'nin savaşa dahil olmasından evvel ve sonrasında Mısır eksenli pek çok gelişme yaşandı. Osmanlı Devleti askeri ve siyasi girişimlerde Mısır'daki İngiliz varlığını tehdit ederek buradaki statünün değişmesi için çaba sarf etti. Sadece Süveyş Kanalı değil müttefik yerel yöneticilerle birlikte Mısır'ın batı ve güney sınırında da İngiliz varlığı sürekli tehdit edildi. İngiltere ise savaş öncesinden başlayarak aldığı tedbirlerle Mısır'daki konumunu sürdürmek istedi. İki önemli askeri operasyonla Süveyş Kanalı'nı tehdit eden Türkler başarısızlığında Mısır'da İngiltere'nin güçlü propagandası, aldığı ekonomik, askeri tedbirler etkili oldu. Özellikle II. Kanal Harekatının başarısız ve oldukça sönük bir girişim olarak gerçekleştirilmesinin ardından Mısır'a yönelik bir Türk operasyonundan duyulan kaygı azaldı. O güne kadar İngiliz ordusu Kanal'ın batısında savunma düzeninde kalmayı tercih ederken kanalın doğusuna geçerek Sina Yarımadası'ndaki Türk ordusunun adım adım geri atmaya başladı.

Kökenleri savaştan hayli öncesine dayanan Mısır milliyetçiliği de savaş sırasında İngiliz aleyhtarı bir hareketin planlayıcısı olamadı. Bu anlamda Osmanlı savaş propagandasının neredeyse temeli olan "Cihad-ı Ekber" ilanına Mısır'dan önemli bir karşılık gelmedi. Mısır'a yönelik girişimlerde İngiliz ve Türk destekçisi olduğu bilinen Avrupa'daki hareketleri, her iki tarafın da şüpheyle takip ettiği girşimler olarak görüldü. Mısır coğrafi açısından savaş boyunca Osmanlı aleyhine çalışmaya gönüllü olacak eski Osmanlı tebaasının müfettikler tarafından kabul edilip eğitilip yeniden Osmanlı coğrafyasına yönelik operasyonlara götürüldükleri bir geçiş noktası işlevi gördü.

Bu çalışma 1. Dünya Savaşı yıllarında Mısır eksenli yürütülen İngiliz ve Osmanlı mücadelesini ele almaktadır. Mısır'ın coğrafi olarak hedeflendiği askeri operasyonlar kadar savaş süresince Mısır'daki İngiliz varlığına yönelik istihbarat, propaganda faaliyetleri, dönemin basınının tutumu, Mısırlı milliyetçiler, önemli isimler ve prenslerin girişimleri ana kaynaklar ışığında irdelenmektedir. Bu bağlamda Osmanlı Devleti ile Mısır arasında savaş süresini kapsayan tüm gelişmeleri ele almak iddiasındadır.