Tehcir mi Soykırım mı?

Anadolu'ya Türklerin gelmesi ve Ermenilerle sekiz asırdan fazla yan yana barış içerisinde yaşamaları, tarihte eşine az rastlanır bir olaydır. Bu birliktelik, sadece iki milletin iç içe yaşaması değil, kültürlerin de kaynaşmasını beraberinde getirmişti. Bu beraberliğin sonunda Ermeniler sadece dinlerini değiştirmemişlerdi. Ama hemen hemen tamamı Türkçe konuşuyorlardı. XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar Türk-Ermeni ihtilafından söz edilmezken, peki ne olmuştu da iki milletin arası açılmıştı? Osmanlı Devleti'nin Avrupa siyasetinde önemli ölçüde güç kaybetmesi, bunun askeri başarısızlıklarla birleşerek, milliyetçilik fikirlerinin de yaygınlaştığı, ayrılıkçı hareketlerin yerleşik imparatorlukları sarstığı bir dönemde, acaba Osmanlı'nın sonu mu geldi? Şeklindeki tartışmaları da beraberinde getiriyordu. Avrupa devletleri, aydınlanma çağının getirdiği fikrî ve ilmi dönüşümle, Fransız İhtilali'nin olumsuz etkilerin silmiş, ortaya çıkan yeni düşüncelerle sanayi inkılâbını gerçekleştirmişti. Böylece; Avrupa'nın dünyaya bakış açısı da değişmişti. Artık dünya onlar için ya ham madde kaynağı ya da bir Pazar konumunda idi. Buna bir de dini ve kültürel rekabet ve eskiden gelen düşünce ve siyasi çatışmalar da eklenince, Avrupa-Osmanlı veya Hıristiyan-İslam dünyası arasındaki ilişkiler de farklı bir boyut kazanmıştı.