Türkçe ve Almancada Birleşik Cümle

“Türkçe ve Almancada Birleşik Cümle” isimli bu kitapta, Türkçe ve Almancada birleşik cümleler, yan cümle yapıları araştırılmış, üretici dönüşümsel dil bilgisi kuramı ışığında ortaya konmaya çalışılmıştır. Almancadaki yan cümlelerin büyük bir bölümünün eşdeğerliliği olan fiilimsi yapılar üzerinde özellikle durulmuş ve karşılaştırmalı bir düzen içerisinde farklılıklar ve benzerlikler ortaya konmuştur. Almanca öğrenenlerin en önemli problemlerinden biri de, bu iki dilin birleşik cümle yapılarının farklılığı nedeniyle Türkçeden Almancaya aktarımlar sırasında yaşanan zorluklardır. Zira Türkçedeki yan cümle yapıları çekimsiz fiilli temel cümle içerisinde yerleşik (embedding) yapılardır. Bizim de birçok dilci gibi birleşik cümle olarak adlandırdığımız fiilimsilerle örülü bu yapılar, temel cümleye ait tek bir çekimli fiilli, bazen boyutları bir sayfayı geçebilen cümle yapılarıdır. Chomsky'nin üretici dönüşümsel dilbilgisi kuramı derin yapı yüzey yapı ayrımına göre, derin yapıda zaten bağımsız müstakil cümleler olan fiilimsi yapıları yan cümle bakış açısıyla değerlendirmek, aktarım sürecini kolaylaştırmaktadır.

Bu çalışmada Türkçedeki fiilimsi yapıların temel cümleye bağlanma şekilleri, fiilimsi eklerinin bir bağlayıcı (Junktor) olarak nasıl bir işlev gördüğü açıklanmış ve bunların Almancadaki karşılığı olan bağlaçlarla (Konjunktionen) karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir. Bu yaklaşımla, Türkçede fiilimsilerle örülü uzun cümle yapılarını Almancaya aktarırken nasıl bir çözümleme yapılabileceğine dair soruya, verilen örneklerle açıklama getirilmiştir. Özellikle Türkçe fiilimsi yapılar içerisinde geniş bir yer tutan zarf-fiil ve zarf-fiil gruplarının Almancadaki eşdeğerliliği olan zaman bağıntılı yan cümleler (Temporale Nebensaetze) karşılaştırmalı bir şekilde verilerek açıklanmıştır.

Bu çalışmanın yabancı dil Almancanın öğretimine, bilhassa Türkçede ve Almancada yan cümle yapılarının çözümlenmesine katkı sağlaması açısından faydalı bir çalışma olacağını ümit ediyorum.