Türkiye'de Yerel Yönetimlerin Denetimi ve Yerel Yönetim Ombudsmanı

Son yıllarda dünyada her alanda yaşanan hızlı gelişmeler, kamu yöne­timi alanında da etkisini açıkça göstermekte, yönetilenlerin kamu yönetimi anlayışında ve kamu yönetiminden beklentilerinde belirgin değişimler göz­lenmektedir. Yönetilenler, kamu yönetiminin ve kamu yönetimi içinde yer alan unsurların sunduğu hizmetlerin, nicelik ve nitelik olarak ihtiyaçlarını etkin ve verimli şekilde karşılamasını ve bunun sürekliliğini talep etmekte­dir. Türkiye'de kamu yönetiminin önemli unsurlarından birisi olan ve son dönemde yetki ve görevleri daha da artırılan yerel yönetimlerin, etkin ve verimli hizmet üretebilmesi, halkın bu hizmetlerden duyduğu memnuniyetin artırılabilmesi için etkili şekilde denetlenmeleri gerekmektedir.

Türkiye'de yerel yönetimler, çeşitli şekillerde ve farklı kuruluşlarca sürekli denetlenmelerine rağmen denetimlerinde ortaya çıkan sorunların aşılamadığı, mevcut denetim mekanizmalarının halkı kötü yönetime karşı korumada çaresiz kaldığı görülmektedir. Bu bağlamda, yönetimi sürekli olarak denetleyen, halkı kötü yönetime karşı koruyan ve yönetimin iyileşti­rilmesine katkı sağlayarak birçok ülkede başarılı şekillerde uygulama alanı bulan ombudsmanlık kurumunun, Türkiye'de yerel yönetimler düzeyinde de oluşturulması birçok yönden olumlu katkılar sağlayabilir.

Bu çalışmada, Türkiye'de yerel yönetimlerin denetimi ve bu denetim içerisinde yerel yönetim ombudsmanının nasıl bir konumda olabileceği ko­nusu ayrıntılı bir şekilde incelenmektedir. Çalışmada, Türkiye'de yerel yöne­timlerin denetiminde ortaya çıkan sorunların çözümünde ve yönetimin iyi­leştirilmesinde oluşturulabilecek bir yerel yönetim ombudsmanının uygulanabilirliği ve sağlayabileceği katkıların ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bu amaçla yapılan çalışma, geleneksel yapılarını koruyan köy idareleri kap­sam dışında olmak üzere, Türkiye'de yerel yönetimlerin denetiminde mevcut denetim mekanizmalarının işleyişi ve bu işleyişte ortaya çıkan yetersizlikle­rin giderilmesinde kurumu uygulayan ülkelerden uygun örnekler de verilerek yerel yönetim ombudsmanının sağlayabileceği katkıları belirlemeye yönelik kuramsal bir çalışmadır.

Çalışmada, ombudsmanlık kurumunun ortaya çıkışı ile tarihi geli­şim süreci ve ombudsman türleri ele alınarak, yerel yönetim ombudsmanının işlevleri ve işleyişi, ombudsmanlık kurumunun genel özellikleri de dikkate alınarak incelenmektedir. Ombudsmanlık kurumu, bağımsız ve tarafsız ol­ması yanında kolay, masrafsız ve hızlı işleyen yapısı ile, uygulandığı ülke­lerde yönetimi etkin ve verimli şekilde denetlemekte ve yönetimin iyileşti­rilmesine önemli katkılar sağlamaktadır. Bu bağlamda, Türkiye'de oluşturu­lacak bir yerel yönetim ombudsmanı için, üniter bir yönetim sistemine sahip ve yerel yönetimlerine geleneksel olarak önem veren, yerel yönetim ombudsmanını başarılı bir şekilde uygulayan İngiltere'nin yerel yönetim ombudsmanı uygulaması, diğer ülkelere göre daha detaylı şekilde ele alınmakta ve incelenmektedir. Bu çalışma, ombudsmanlık kurumu hakkında daha detaylı ve tanıtıcı bilgilerin elde edilmesinde, Türkiye'de oluşturulabilecek yerel yönetim ombudsmanı için uygun bir modelin belirlenmesinde önemli katkılarda bulunabilecektir.