Varidat Kalbin Sohbetleri_{Kalbin Sohbetleri}

Muhayyelât'i ile tanidigimiz ve edebiyat tarihimizde ayricalikli bir yere koydugumuz Aziz Efendi'nin sasirtici bir hayat hikâyesi vardir: XVIII. yüzyil Girit'inde dogar, Istanbul'a gelip Divan-i Humâyun'da kendine seçkin bir yer bulur, Osmanli sefiri olarak gittigi Berlin'de sessiz sedâsiz vefat eder. Hayati hakkindaki ayrintilar bilinmez, ama o yüzyil içerisinde bu denli farkli cografyalari bir ömre sigdirmak mutlaka sira disi tecrübeleri ve olaganüstü düsünceleri netice vermis olmalidir. Muhayyelât'i ve Vâridât'i bunun bir göstergesidir.Aziz Efendi devlet adamligi ve edebiyatçiligiyla birlikte bir sûfîdir: Hakikati bulma istegine kendini kaptirmis, detaylarini anlatmasa da bu ugurda çesitli yollara baglanmis ve döneminin tasavvuf kültürünü yakindan tanimis, sonrasinda kalbine gelenleri dile dökebilmis bir sûfî. Mânevî yolculugu esnasinda gördügü hakikatleri, çözdügü meseleleri, anladigi incelikleri hiç sakinmaksizin yazmistir Aziz Efendi ve eserine Vâridât adini vermistir.Arinmis bir kalpten kaynaklanan her sözün insana hakikatin bir yönünü aydinlatacagi, nefsin bir basina ilhâm ile hezeyânin arasini ayiramayacagi, mâsivâyi terkin ne anlama geldigi, Allah sevgisinin mahiyeti, Hakk'i bilenleri bilmenin insan açisindan hayatî önemi, rüyalarin insana verdikleri, bu dünyada yapilanlarin ahirette nasil sekillenecegi ve daha pek çok konu Vâridât'ta islenir. Insana insanla varmayi ve hakikati yine hakikatle bulmayi benimseyen bir sûfî olarak Aziz Efendi dile getirdikleriyle benzer tasavvufî metinler içerisinden siyrilir, pek rastlanmayacak satirlarla okuyucusunu karsilar. Tecellîyi kesintiye ugratmamak için yazmistir Aziz Efendi ve artik muhatap onun sözleri arasinda kendine düsecek hissenin pesindedir. Öyle ya, kimin neyi nerede bulacagi bilinmez…