Vergi Uyuşmazlıklarında Uzlaşma ve Alternatif Çözüm Yolları

Vergi idaresi ile mükelleflerin bireysel vergilendirme işlemleriyle ilgili olarak fikir ayrılığına düşmesi, farklı görüşte olması sebebiyle vergi uyuşmazlığı doğabilmektedir. Meydana gelen bu uyuşmazlığı bir an evvel ortadan kaldırmak hem mükellef hem de idare açısından tercih edilen bir durumdur. Uyuşmazlık çözümlerinde yargı yolu ile çözümün masraflı olmasının yanı sıra uzun bir zaman alıyor olması farklı çözüm yollarının doğmasına vesile olmuştur. Bu kapsamda kanun koyucu vergi kanunlarında idari çözüm yollarıyla ilgili düzenlemelere yer vererek, vergi uyuşmazlıklarının kısa zaman içinde ve her iki tarafı da memnun edecek şekilde çözülmesine imkân sağlamıştır.

Hata düzeltme, cezalarda indirim ve uzlaşma olarak üç başlıkta incelenebilecek olan idari çözüm yolları içinde, uygulamada en çok başvurulanı uzlaşma olarak karşımıza çıkmaktadır. İdare ile mükellef veya ceza muhatabının ikmalen, re'sen ve idarece yapılan tarhiyatlarla ilgili olarak verginin aslı ve cezası üzerinde pazarlık ederek anlaşmaları ve uyuşmazlığı sona erdirmelerini uzlaşma olarak ifade edebiliriz.

Farklı ülkelerde değişik şekillerde uygulamaları olan uzlaşma müessesesinin avantajları olmakla birlikte eleştirilen yönleri de bulunmaktadır. Bundan dolayı da uzlaşmanın kaldırılması gerektiğini savunanlar olduğu gibi, uzlaşma müessesesinin etkin ve adaletli uygulanabilmesi için yapısının değiştirilmesi gerektiğini düşünenler de bulunmaktadır. Uzlaşmanın hem devlet hem de mükellef için olumlu bir uygulama olduğu bu yüzden kesinlikle kaldırılmaması gerektiği ancak uygulamasında değişikliğe gidilebileceği kanaatindeyim.

2017 yılı Nisan ayında girmiş olduğum arabuluculuk sözlü sınavında Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanı'nın “Uzlaşmada arabuluculuk mümkün mü?” sorusu ile birlikte vergi uyuşmazlıklarında idari çözüm yolları d ışında alternatif çözümlerin de olup olmayacağı fikri oluştu. Arabuluculuk ile uzlaşma ilişkisi çerçevesinde başlamış olduğum bu çalışma, zaman içerisinde ceza muhakemesi kapsamındaki uzlaştırma ve idari uyuşmazlıklarda sulh yolu ile ilgili yapılan değişiklik çalışmalarının da gündeme gelmesi ile uzlaştırma ve alternatif çözüm yolları şekline dönüştü.