XVII. Yüzyılda Osmanlı Düşünce Hayatı_{Hayri-Name'ye Göre Edebi Eserlerin Tarihçi Açısından Değeri Üzerine Bir Tahlil Denemesi}

Edebiyat metinlerinin, tarih, sosyoloji ve zihniyet incelemeleri alanlarinda degerlendirilmesi, olay ve durumlarin 'arka plani'ni tespit etmek bakimindan önem arz etmektedir. Zira sair bir bakima 'hissi tarih' yazmaktadir. Özellikle sosyal, tarihi ve kültürel konularin islendigi siirlerde; kullanilan kelimeler, yapilan benzetmeler ve tasvirler dikkatli bir bakisla incelenmelidir. Sair, siir dilinin özelliklerinden yararlanma imkanina göre, tarih yazicilardan daha "ferdi" tavirlar sergileyebilmektedir. Edebi eserlerde, olay ve durumlar daha hissi ve sahsi degerlendirilmekte ve bir yönüyle halk vicdanindaki görüntü daha net yansitilabilmektedir. Osmanli sultanlarina yazilan mersiyeler, tarihi olaylari konu alan kaside, tarih ve kit'alar, bunun en açik örnekleridir. Sairin, kardesini veya oglunu katleden padisaha ragmen mahtüle mersiye yazma girisimi ve maktül için siirde kullandigi övgü kaliplari, tarih kitaplarindaki kuru ve kati ifadelerin aksine, Cornell H. Fleischer'in de söyledigi gibi 'yumusak kanitlar' niteligi tasimaktadir.